Sắp đặt hôn nhân

Lần đầu tiên Henrietta Maria gặp người chồng tương lai của mình, Charles I, là ở Paris vào năm 1623, khi ông đang đi du lịch tới Tây Ban Nha với Công tước Buckingham để thảo luận về một cuộc hôn nhân có thể với Infanta Maria Anna thuộc nhà Habsburg.

Vua Charles lần đầu tiên nhìn thấy Henrietta Maria là tại một buổi giải trí tại triều đình Pháp. Tuy nhiên, chuyến đi của Charles đến Tây Ban Nha đã kết thúc tồi tệ. Khi Vua Felipe IV của Tây Ban Nha yêu cầu ông chuyển sang Công giáo và sống ở Tây Ban Nha trong 1 năm sau đám cưới để đảm bảo sự tuân thủ của Anh đối với các điều khoản của hiệp ước, Charles đã cảm thấy bị xúc phạm và khi trở về Anh vào tháng 10, ông và Buckingham đã yêu cầu Vua James tuyên chiến với Tây Ban Nha. Từ đó, Charles bắt đầu kiếm tìm một cô dâu mới, và Henrietta Maria của nước Pháp là một gợi ý tuyệt vời. Cuộc hôn nhân cuối cùng đã được James Hay và Henry Rich đàm phán tại Paris. Henrietta Maria khi ấy 15 tuổi nhưng bà không quá trẻ so với tuổi kết hôn ở thời đại đó, thông thường là 14 tuổi. Dù được nhìn nhận chung là xinh đẹp, song quan điểm về ngoại hình của Henrietta Maria đương thời có nhiều ý kiến khác nhau, ví dụ cô cháu gái Sophia xứ Hanover cho rằng: "Sau khi nhin những tranh chân dung tuyệt đẹp của Van Dyck, tôi đã nhìn rất nhiều phụ nữ đẹp khắp nước Anh, nhưng vẫn ngạc nhiên khi thấy Vương hậu (chỉ Henrietta Maria). Người phụ nữ xinh đẹp và gầy gò, vẻ đẹp vượt trên tiêu chuẩn bình thường. Bà ấy mặc dù có cánh tay dài và săn chắc, đôi vai không đều... nhưng lại có đôi mắt, cái mũi và làn da xinh đẹp"[3].

Ngày 1 tháng 5 năm 1625, lễ kết hôn chính thức giữa Quốc vương nước Anh Charles I và Henrietta Maria được tổ chức tại Cung điện ở Notre Dame. Đây là thời điểm ngắn sau khi Charles chính thức lên ngôi Vương nước Anh. Charles và Henrietta Maria sau đó đã trải qua đêm đầu tiên cùng nhau tại Tu viện Thánh Augustine, Canterbury, Kent vào ngày 13 tháng 6 năm 1625. Vào ngày 2 tháng 2 năm 1626, Vua Charles cùng Henrietta Maria dự định cùng làm lễ đăng quang ở Tu viện Westminster.

Tuy nhiên, vấn đề phát sinh khi Henrietta Maria là người Công giáo trong khi Nhà thờ nước Anh lúc này đều được cử hành lễ theo kiểu Tin Lành. Việc này càng khó khăn khi Henrietta Maria khăn khăn giữ lại đức tin Công giáo, và do vậy đã khiến bà không thể đồng thời được làm lễ cùng chồng trong ngày đăng quang - một điều chưa từng xảy ra trước đó. Khi nghe tin lễ nghi sẽ khác biệt, Henrietta Maria đã từng đề nghị Daniel de La Mothe Duplessis Houdancourt, Giám mục Mende, một người Pháp theo Công giáo, thay cho vị Giám mục thuộc nước Anh để bà có thể cử hành lễ đăng quang, nhưng điều này bị Charles và triều đình của ông phản đối. Và cuối cùng, Henrietta Maria chỉ được phép nhìn Charles đăng quang vương miện Anh, với khoảng cách xa và khuất khỏi tầm mắt.

Chính việc Henrietta Maria không đủ tư cách đăng quang đã khiến quần chúng Anh bất mãn và chỉ trích bà. Vị Vương hậu khi đến nước Anh đã đem theo một bộ phận của hồi môn khổng lồ với đầy kim cương, đá quý, ngọc trai, cùng những bộ quần áo đẹp đẽ bằng vải satanh và vải nhung. Bên cạnh đó, còn vô số trang sức đi kèm, tranh vẽ, sách vở liên quan đến tôn giáo cùng với 10.000 đồng livre bằng vàng. Bên cạnh đó, dĩ nhiên là các Thị tùng người Pháp, đặc biệt là hơn 10 Thầy tu dòng Oratorian[2]. Thời điểm cuộc hôn nhân diễn ra, triều đình Anh có chiều hướng thân Pháp với sự ủng hộ Huguenot[4], nhưng danh tiếng của Henrietta Maria tại Anh vẫn rất thấp. Và sau thời gian đầu khá khó khăn thì bà cùng chồng mình cũng dần tận tâm về mặt tình cảm. Dẫu vậy, Henrietta Maria vẫn không thể hòa nhập mình với xã hội Anh, khi bà không thích nói tiếng Anh, và tận những năm cuối của thập niên 1640s thì bà vẫn rất khó khăn khi đọc và viết loại ngôn ngữ nhà chồng này.

Vấn đề tôn giáo và Hộ quản gia

Tôn giáo của Henriette Marie, đạo Công giáo, không được ưa chuộng ở Anh kể từ thời kỳ Henry VIII cùng các triều thần thực hiện cuộc Cải cách Anh. Ngay cả nhà chồng của bà là nhà Stuart, vào thời điểm tiếp nhận ngai vàng đã trở thành Anh giáo. Trước khi cưới Henrietta Maria, Vua Charles cũng đã từng cảm thấy bị xúc phạm khi Vua Tây Ban Nha yêu cầu ông chuyển sang đạo này nếu muốn cưới Công chúa Tây Ban Nha là Infanta Maria Anna. Điều này đã ngăn cản Henrietta Maria có một lễ đăng quang Vương hậu chính thức.

Những sự kiện trên, kết hợp với niềm tin Công giáo của bà đã khiến Henrietta Maria trở thành một "thế lực nguy hiểm" cho xã hội Anh thời đó, cũng như một vị Vương hậu không được lòng dân vì người ta lo sợ Công giáo sẽ lại thống trị cùng với âm mưu thuốc súng được suy diễn lan tràn. Nhân dân London thường chỉ trích Maria là một nhân vật "vô căn cứ, thiếu hiểu biết và phù phiếm" trong năm 1630[5], thế nhưng một số người có cái nhìn thiện cảm hơn về bà, cho rằng Henrietta Maria là một người thụ hưởng, có một sức mạnh cá nhân tiềm ẩn của nữ tính và thiên phú nghệ thuật.

Về quan điểm tôn giáo, rất hiển nhiên rằng Henrietta Maria cực kỳ có lòng tin về Công giáo, và trong suốt thời gian làm Vương hậu bà cũng cho thấy điều này. Vua Charles hay gọi bà là [Maria], còn dân chúng lại gọi [Queen Mary], ám chỉ và mỉa mai đến bà nội của nhà Vua, Mary, Nữ vương của người Scots, cũng là một người Công giáo nổi tiếng[6]. Mặc cho các chỉ trích, Henrietta Maria rất cởi mở khi nói về tôn giáo của mình[6], bà đã cản trở việc nuôi dạy các con trai cả của gia đình Công giáo biến thành Tin Lành của triều đình Anh, thậm chí còn khuyến khích kết hôn kiểu Công giáo, và những việc làm này của bà gây tranh cãi dữ dội, ngoài ra hành động của bà cũng phạm vào luật lệ của Anh[6]. Tháng 7 năm 1626, Henrietta Maria ngừng cầu nguyện cho những người Công giáo bị xử tử tại Tyburn, khiến một làn sóng phẫn nộ từ cộng đồng Công giáo tràn lan[7]. Và mặc cho những người Công giáo vẫn hằng ngày bị xử tử tại Anh, Henrietta Maria vẫn rất chuyên tâm đam mê tín ngưỡng của mình. Với những sự kiện trên, bà đã không thành công khi thuyết phục người cháu theo thần học Calvin là Rupert xứ Rhine cải đạo trong thời gian ông ở nước Anh[3].

Thời điểm qua Anh để kết hôn, Henrietta Maria đã mang một đoàn Thị tùng rất đông đúc, tất cả đều là người Công giáo, đáng kể nhất là người bạn tâm giao của bà là Madame Jeanne de Harlay. Vua Charles nhiều lần chỉ trích đám Thị tùng này của vợ mình vì đã khiến cuộc hôn nhân giữa ông và bà gặp khó khăn trong thời gian đầu vì khác biệt tôn giáo. Điều này đã khiến ông trục xuất toàn bộ bọn họ khỏi triều đình Anh vào ngày 26 tháng 6 năm 1626, nhà Vua đã phải dùng đến vũ lực quân đội khi Henrietta Maria đã rất phản đối quyết định này. Sau cùng, bà cũng dàn xếp giữ lại 7 người, trong đó có thầy tu chứng tội của mình, Robert Phillip. Việc làm này của Vua Charles ngoài cắt sự ảnh hưởng của người Pháp tác động lên vợ mình, đồng thời cũng khiến sự tiêu xài hoang của Henrietta Maria được kiểm soát, khi chỉ mới vài năm hôn nhân mà bà đã phải mắc vào những món nợ khá lớn. Và dù nhà Vua đã gửi khá nhiều quà cho bà, Henrietta Maria vẫn rất thích sử dụng tiền riêng để mua sắm, đều là những bộ trang phục đắt tiền xa hoa, điều này được dẫn chứng bởi các hồ sơ tài chính trong Hộ quản gia riêng của bà[8], rất nhiều chi tiêu khổng lộ kéo dài đến tận thời kỳ Tiền nội chiến[9].

Chỉ trong vài năm sau, những thành viên trong Hộ quản gia của Henrietta Maria hình thành với toàn người Anh. Henry Jermyn, Bá tước xứ St Albans trở thành tâm phúc và Phó Trấn viên của bà, Susan Feilding, Bà Bá tước xứ Denbigh trở thành bạn thân và Trưởng thị tùng với tư cách ["Head of the Robes"] - chuyên phụ trách sửa soạn y phục cho Vương hậu trong các dịp đại lễ[10], và bà cũng bắt đầu sử dụng nhiều người mắc chứng thấp lùn trong triều, điển hình là Jeffrey Hudson. Theo điều kiện tặng phẩm mà Vua Charles dành cho bà, Henrietta Maria sở hữu Dinh thự Somerset, Cung điện Greenwich, Cung điện Oatlands, Cung điện Nonsuch, Cung điện Richmond và Dinh thự Holdenby. Sau đó ít lâu, bà còn được tặng thêm Dinh thự Wimbledon do chính Vua Charles mua cho bà[11]. Ngoài ra, bà cũng còn một đàn thú cưng gồm chó, khỉ và chim được nuôi trong lồng[12].

Henrietta Maria và Charles

Henrietta Maria và Charles bắt đầu một mối quan hệ theo một cách không mấy tốt đẹp, khi Charles đã ngạo mạn từ chối người đàm phán Pháp được phái đến cho cuộc hôn nhân của hai người. Lúc đầu, hai người họ rất lạnh lùng và hay cãi vã. Henrietta Maria cũng tỏ ra không ưa Công tước Buckingham - một cận thần yêu thích của Charles[13].

Trong thời gian này, người thân thiết nhất với Henrietta Maria ở nước Anh chính là Lucy Hay, Bà Bá tước xứ Carlisle, một nữ quý tộc theo đạo Tin Lành và là vợ của James Hay, Bá tước xứ Carlisle thứ nhất. Bá tước Carlisle là người góp phần khiến cuộc hôn nhân giữa Henrietta Maria và Charles diễn ra thành công, còn Bà Bá tước Lucy là con gái của Henry Percy, Bá tước xứ Northumberland, sinh trưởng trong một gia đình danh giá và sớm đã nổi tiếng với vẻ đẹp quyến rũ cùng sự dí dỏm. Lucy trở thành vợ thứ hai của Bá tước Carlisle và nhân dịp Henrietta Maria đăng quang Vương hậu, bà được phong làm ["First Lady of the Bedchamber"] - một tước vị dành cho các Thị tùng cao cấp của các Vương hậu hoặc Công chúa của triều đình Anh.

Vào tháng 8 năm 1628, Công tước Buckingham bị ám sát, để lại một khoảng trống tại triều đình Anh. Mối quan hệ của Henrietta Maria với chồng nhanh chóng bắt đầu được cải thiện và hai người đã tạo nên mối liên kết sâu sắc về tình yêu và tình cảm, được đánh dấu bằng những trò đùa khác nhau của Henrietta Maria về Charles. Henrietta Maria mang thai lần đầu tiên vào cùng năm ấy, nhưng mất đứa con đầu lòng ngay khi sinh vào năm 1629, sau một cuộc chuyển dạ rất khó khăn. Năm 1630, Vua Charles II tương lai đã được sinh ra thành công, tuy nhiên, cuộc chuyển dạ này cũng cực kỳ khó khăn và thành công khi có sự can thiệp của vị bác sĩ nổi tiếng Theodore de Mayerne.

Và dù đã tống các thành viên người Pháp từng đi theo Henrietta Maria đến Anh, triều đình của Charles bị ảnh hưởng nặng nề bởi xã hội Pháp. Tiếng Pháp thường được sử dụng để ưu tiên cho tiếng Anh, được coi là một ngôn ngữ lịch sự hơn. Ngoài ra, Vua Charles sẽ thường xuyên viết thư cho Henrietta Maria gửi ["Tình yêu dấu"]. Những lá thư này thể hiện sự thân thiết trong mối quan hệ của họ, và Vua Charles cũng bắt đầu gọi bà là "Maria" một cách thân mật hơn nếu so với khi trước[14]. Sau khi mối quan hệ giữa hai người được cải thiện, Maria với Lucy Hay không còn thân thiết như trước vì trước đó họ đã có sự khác biệt, Lucy theo đạo Tin Lành sôi nổi và mạnh mẽ, Henrietta Maria lại tuân theo sự hài hòa Công giáo[15][16].

• Tranh vẽ bởi Anthony van Dyck về hai vợ chồng những năm 1630

Thú vui nghệ thuật

Henrietta Maria có niềm vui thích cực kỳ mạnh về hội họa, và việc bà bảo trợ cho vô số nghệ sĩ là một biểu trưng rất hiển nhiên chứng minh điều này[17]. Bà đã cùng chồng mình dành nhiều thời gian đánh giá và sưu tầm các thể loại tranh cổ, sách vở từ nhiều nguồn, và bà nổi tiếng khi bảo trợ cho họa sĩ người Ý là Orazio Gentileschi, người đã đi theo cùng Henrietta Maria đến Anh trong đoàn tùy tùng mà bà mang theo khi trước, với tư cách là một thành viên trong hộ bảo trợ của François de Bassompierre - một sủng thần của Henrietta Maria.

Dưới sự bảo trợ của Vương hậu, Orazio cùng con gái là Artemisia Gentileschi đã phụ trách trang trí các ô trần nhà trong tòa nhà Queen's House thuộc Cung điện Greenwich do bà sở hữu. Những họa sĩ người Ý khác nhận sự bảo trợ của bà còn có Guido Reni, Jean Petitot và Jacques Bourdier[18]. Bên cạnh đó, Henrietta Maria cũng tích cực trong nghệ thuật sân khấu thời Stuart, và những hoạt động này của bà được tán dương bởi Vua Charles - một người cũng yêu thích các loại hình nghệ thuật thị giác. Ngoài ra, bà cũng là người bảo trợ cho nhà soạn nhạc người Anh Nicholas Lanier và nhà điêu khắc Inigo Jones, những cái tên nổi tiếng thuộc phạm trù âm nhạc và điêu khắc của Anh[19].